I Od założenia do 1945 roku.

Pierwsze wzmianki o Drogoszach datowane są na 1361 rok. Dwadzieścia trzy lata wcześniej 12 czerwca 1338 roku Konrad von Wolfersdorf otrzymał, wraz z braćmi Gerhardem i Brunonem, za zasługi od Zakonu Krzyżackiego 60 włók ziemi w Kampolaukis. Później Zakon zlecił Konradowi założenie wsi. Powstała wówczas miejscowość Wilkowo założona na prawie chełmińskim na mocy aktu wydanego 21 lutego 1361 roku.¹ Od nazwiska von Wolfserdorf pochodzi jedna z niemieckich nazw Drogosz – Gross Wolfsdorf (Wilkowo Wielkie, nazwa ta funkcjonowała do 1945 roku jako nazwa wsi²). Na cele wsi przeznaczono 50 włók ziemi. W tym samym stuleciu wybudowano tu murowany gotycki kościół, który dwukrotnie był poddawany prze­budowom – najpierw pod koniec XVI, później w wieku XIX.³ Po Konradzie majątek przejął Fabian Wolff von Wolfersdorf.

„W okresie wojny trzynastoletniej (1454-1466) wieś uległa zagładzie. Aby przyśpieszyć jej ponowne zasiedlenie i wskrzesić parafię, Zakon nadał grunty tej wsi w lenno jednemu ze swych zaciężnych rotmistrzów, Mikołajowi Rautterowi, jako re­kompensatę za niewypłacony żołd. Miało to miejsce w 1477 r. Już wcześniej, w 1474 r., z tego samego tytułu Rautter otrzymał w lenno majątek Wielewo, położo­ny kilkanaście kilometrów dalej na północ. W krótkim czasie rodzina ta zajęła czoło­we miejsce w kręgu nowej arystokracji pruskiej. Mikołaj miał bowiem dwóch synów, z których jeden, zapewne starszy, pobudował sobie warowną rezydencję dworską w Wielewie, zaś młodszy odziedziczył po ojcu rezydencję w Wolfsdorfie. Obaj założyli dwie równoległe dynastie rodowe, z których linia wielewska przetrwała do roku 1945, zaś losy linii osiadłej na Wolfsdorfie były bardziej dramatyczne”⁴.

Zupełnie inaczej historię przejęcia majątku Gross Wolfdorf przedstawia Mariusz Wyczółkowski, kustosz muzeum w Kętrzynie. Według niego włości w ręce von Rautterów przeszły na drodze handlu. Syn spadkobiercy Konrada, Stefan, sprzedał w 1487 roku Mikołajowi von Rautter 17 włók ziemi. W końcówce wieku posiadał on już ponad połowę wsi⁵. Wersję tę potwierdza również Hartmann, u którego znaleźć można informację, że proces sprzedaży dóbr rozpoczął już Fabian, dziedzic Konrada⁶.

Po raz ostatni w źródłach lokalnych Mikołaj von Rautter pojawił się w 1489 roku. Kolejnego właściciela osady z kroniki Zwickera znamy z I połowy XVI w. Był nim wówczas Zygmunt von Rautter, po raz pierwszy wspomniany w 1541 r⁷. Brał on aktywny udział w życiu politycznym ówczesnych Prus. Jego następcą syn brata Georga – Hans Rautter „Starszy” – świecki radca wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta. Po likwida­cji Zakonu i założeniu w Prusach świeckiego księstwa uczestniczył w 1526 roku w weselu księcia, po czym należał do jego ścisłej rady i kilkakrotnie pełnił w jego imieniu ważne poselstwa do króla Polski⁸. Po śmierci ojca majątek przeszedł w ręce Hansa „Młodszego” . W latach 1569-1599 pełnił on funkcję oberburggrafa. W tym czasie ożenił się z Dorotą von Lehndorff i dzięki temu wżenił się w stary ród pruski. Za jego rządów Wilkowo Wielkie liczyło jedynie 35 łanów, w tym 4 łany kościelne. Hartmann wymienia przy tej okazji z imienia i nazwiska 16 Besatzbauerów Gross Wolfsdorf⁹. Po jego śmierci majątek objął jego brat, Ludwika von Rautter.

Ludwik von Rautter jest jednym z najbardziej znanych właścicieli Drogosz. Po śmierci ojca został wysłany na dwór Albrechta do Królewca. Do Prus powrócił w roku 1572. Objął wtedy w posiadanie część ojcowizny – między innymi majątek w Drogoszach¹⁰. To on zdecydował, że w miejscu dworu powstanie rezydencja pała­cowa. Wybudowana została ona w latach 1596 – 1606. Ufortyfikowana murami i bastionami czterokondygnacyjna budowla w stylu późnego renesansu spłonęła w 1690 r. po tym, gdy uderzył w nią piorun. Dwadzieścia jeden lat później pałac zo­stał rozebrany¹¹. Nowy właściciel majątku niedługo jednak w nim gościł. Jeszcze w tym samym roku został powołany na dwór księcia Albrechta Fryderyka, gdzie po­znał swoją przyszłą żonę Marię von Rolshausen. Młoda para nie przebywała jednak w Gross Wolfsdorf, za swoją siedzibę wybrali oni zamki Neuhausen i Waldau¹².

Rodzinę Rautterów pod koniec XVI wieku spotkały dwie tragedie. Najpierw zmarła żona Ludwika, później szalejąca zaraza uśmierciła w 1586 roku niemal całe jego potomstwo. Przy życiu pozostała jedynie córka Maria, co ostatecznie przesądzi­ło o wygaśnięciu tej linii rodu¹³. Po śmierci Ludwika, która nastąpiła w 1614 roku, majątek przeszedł na jego zięcia – Fryderyka von Dohna, męża Marii von Rautter. Po śmierci małżonków – majątek w Drogoszach w 1628 roku objął ich syn Achatius von Dohna. Pośłubił on co prawda 16 lutego 1631 roku Annę Dorotę Truchseß von Wetzhausen, lecz małżeństwo nie doczekało się potomstwa¹⁴. Drogosze po podziale majątku przypadły jego siostrze Katarzynie. Około 1620 roku wyszła ona za mąż za Albrechta von Rauttera. Małżeństwo nie trwało jednak długo, bowiem 6 marca 1627 Albrecht zmarł¹⁵. Młoda wdowa wyszła za mąż po raz drugi. Tym razem wybór padł na Ernesta Magnusa Dönhoffa. Od tego czasu włości w Gross Wolfsdorf przeszły w ręce tego niemieckiego rodu szlacheckiego, który po przyłączeniu Inflant do Rzeczypospolitej wszedł w szeregi polskiej szlachty. Po śmierci Ernesta Drogosze przeszły w posiadanie jego syna, który po ojcu odziedziczył również imię. Ze związku z Zofią Anną Oleśnicką pochodzi jedyna jego córka – Joanna¹⁶. Ponieważ sam Ernest rzadko w Drogoszach przebywał, i być może również z braku męskiego potomka, sprzedał w 13 czerwca 1681 roku za 135 000 guldenów majątek w Drogoszach swojemu bratu Fryderykowi von Dönhoff¹⁷. On i jego żona Eleonora Katarzyna Elżbieta von Schwerin doczekali się męskich potomków. Jednym z nich był Otto Magnus von Dönhoff – budowniczy pałacu Friedrichstein, drugim – Bogusław Friedrich von Dönhoff – budowniczy pałacu w Drogoszach¹⁸. On też zmienił nazwę dotychczasowego majątku Rautterów z Gross Wolfsdorf na Dönhoffstädt – Miasto Dönhoffów.

„Podczas gdy we Friedrichsteinie rezydowali Dönhoffowie aż po rok 1945, w Drogoszach już w 1816 r. pozostało po nich tylko wspomnienie. W owym roku bo­wiem zginął w pojedynku jedyny męski potomek z linii Bogusława Fryderyka, inicja­tora budowy tutejszego pałacu, Stanisław Otton. W ciągu dalszego półwiecza miały więc pałac pod swoją opieką wywodzące się stąd Dönhoffówny, które nie tylko wzbogacały park rzeźbami ogrodowymi i ozdobnymi budowlami, dbały o przyległy do parku zwierzyniec z danielami tureckimi – dokąd przyjeżdżano na polowania – ale także zadbały o modernizację i estetykę folwarku, w którym stanęły neogotyckie sto­doły o niezwykłej dla tych budowli urodzie. Ostatnią z tych kobiet była hrabina An­gelika, po mężu zu Dohna, która przekazała Drogosze w spadku swej siostrzenicy, hrabinie Mariannie zu Stolberg-Wernigerode”¹⁹. W rękach tej rodziny Drogosze pozostały do 1945 roku.

Według danych z 1913 roku do majątku w Drogoszach należały folwarki: Wil­kowo Małe, Kolwiny, Krymławki, Anielin, Bogusławki Małe, Winda, Ostrów, Wil­czyny, Koczarek Wielki, Garbnik oraz Romberg. Łącznie powierzchnia majątku wy­nosiła 5663 ha, w tym 1226 ha lasów i 699 ha wód. Liczba żywego inwentarza rów­nież była imponująca: 307 koni, 722 sztuki bydła, 1 107 owiec i 649 świń. W 1939 roku miejscowość liczyła 1216 mieszkańców¹. Według różnych źródeł przed wojną znajdowały się w Drogoszach: karczma, dworzec, stadnina, cegielnia, tartak, a nawet szpital. Brakowało jedynie szkoły – poszczególne klasy były po prostu wy­najmowane u gospodarzy.

 

 

II Po 1945 roku

Dnia 27 stycznia 1945 roku do Drogosz i Wilkowa wkroczyły wojska sowiec­kie. Podobnie jaki w innych osadach zajmowanych przez żołnierzy doszło do rabun­ków, morderstw i gwałtów na ludności cywilnej. Część z mieszkańców została wy­wieziona na roboty w głąb Związku Sowieckiego i powróciła do Niemiec Zachod­nich dopiero po kilku latach.

Mimo pojawienia się przedstawicieli polskiej administracji w rejonie Kętrzyna jeszcze na przełomie wiosny i lata 1945 r. nadal realną władzę w Drogoszach i okolicy, a także na całym zajętym terenie, sprawowały sowieckie komendantury wojenne. Dopiero pod koniec roku 1945 do Drogosz przybył pierwszy polski admini­strator reprezentujący nowe władze. Z uwagi na brak doświadczenia i niedostateczną wiedzę nie zdołano odpowiednio zagospodarować wszystkich użyt­ków, jak i ruchomości rolnych. Szybko zorganizowano nabożeństwa w kościele oraz polską szkołę, w której uczyły się również niemieckie dzieci. Z kolei nabożeństwa ewangelickie organizowano w jednym z większych mieszkań w osa­dzie. Dnia 28 listopada 1945 r. odjechał na zachód transport kolejowy ludności nie­mieckiej złożony przede wszystkim z osób starszych oraz dzieci. Kolejne trans­porty powtarzały się w grudniu 1946 r. oraz lipcu i wrześniu 1947 r. Ludność przewo­żono do Kętrzyna, stąd do jednego z nadbałtyckich portów i dalej do Danii. Dopiero jednak po kilkunastomiesięcznym pobycie w obozach przechodnich przesiedleni mo­gli udać się w głąb Niemiec. W Drogoszach pozostali nieliczni autochtoni.

W 1945 r. zaczęli przybywać tu nowi mieszkańcy. Zauroczeni pięknem i majestatem pałacu nazwali początkowo swoje nowe miejsce zamieszkania – Pałaco­wo. Obecnie forma Drogosze została ustalona w 1946 r., a wprowadzona oficjalnie wraz z urzędowym ustaleniem nazewnictwa na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Majątki należące dawniej do Dönhoffów były teraz użytkowane przez PGR, a pałac od roku 1954 stał się siedzibą Ośrodka Szkolenia Rolniczego. Umiejętności zdobywali tu głównie trakto­rzyści i kombajniści w ramach kursów organizowanych przez Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego w Bęsi. „Od roku 1974 w pałacu odpoczywały na koloniach także dzieci pracowników Toruńskiej Przędzalni Czesankowej”². WOPR rządził w pałacu do połowy lat 80. Zapewne wtedy wnętrze pałacu uległo przebudowie w związku z adaptacją na cele oświatowe, administracyjne i mieszkalne. Jak wynika z wkładki do karty ewidencyjnej zabytków architektury i budownictwa założonej w sierpniu 1990 roku przez Barbarę Wojtkiewicz-Janiszewską w latach 60. i 70. przeprowadzono remonty elewacji, naprawy dachów, zabezpieczono zachowane sztukaterie i kaplicę, założono instalację elektryczną, wodno-kanalizacyjną i lokalne centralne ogrzewanie³. Według relacji Genowefy Bryły w pałacu mieszkały cztery rodziny, ale wtedy nikt już niczego nie remontował. Od 1992 roku pałac był własnością gminy. Wkrótce znalazł prywatnego właściciela. Był nim biznesmen z Olsztyna, który szybko przekonał się, że remont obiektu jest ponad jego siły. Dziś właścicielem majątku jest Roman Romanowski właściciel dobrze prosperującego przedsiębiorstwa rolniczego. Jednak wydaje się, że on również się przeliczył, gdyż dziś nieruchomość jest wystawiona na sprzedaż. Jej nowy właściciel będzie musiał zapłacić za posiadłość 33 mln zł⁴.

W 1954 roku powstała w Drogoszach Gromadzka Rada Narodowa. Jej pierwszym przewodniczącym był Władysław Jankiewicz. Gromada Drogosze w 1960 roku liczyła prawie 50 km², na obszarze tym mieszkało 1665 osób⁵.

W 1970 roku we wsi mieszkało 566 osób. Dziś jedynymi ośrodkami skupiającymi społeczność lokalną są: Zespół Szkół oraz Ochotnicza Straż Pożarna.

Plan odnowy miejscowości Drogosze na lata 2011-2017 przyjęty uchwałą Rady Gminy Barciany 24 lutego 2011 roku zakłada między innymi: budowę ogrodzenia terenu wokół placu zabaw, remont świetlicy wiejskiej, zagospodarowanie i oczyszczenie stawów, renowacja i remont kościoła. Część inwestycji została już wykonana, inne czekają jeszcze na realizację. Działania te mają się przyczynić poprawie wizerunku miejscowości.